Hạt mưa rơi bao lâu

Đoàn Minh Phượng & Đoàn Thành Nghĩa / Việt Nam & Đức / 2005 / 114 phút

Những câu chuyện được nhớ lại lồng trong những câu chuyện được nhớ lại, những mảnh chuyện nhỏ ráp lại không phải lúc nào cũng vừa vặn bên cạnh nhau trong câu chuyện lớn, cuốn phim truyện Việt Nam này mang hình ảnh tuyệt vời – một phim với phong cảnh đẹp lạ thường – và mang một số quyết định khá táo bạo của đạo diễn (ví dụ dùng Bach trong phần nhạc phim – có vẻ không đúng chỗ, nhưng thật ra rất thích hợp). Chính sự phức tạp quyết liệt của kỹ thuật kể chuyện đã làm cho phim trở nên đặc biệt: phim vận dụng một cách thức kể chuyện làm sáng tỏ chứ không làm vẩn đục đề tài trung tâm của phim. Không chỉ giản dị là việc thực hiện một phim lạ mắt, phim này thực ra là một chiêm nghiệm phức tạp và đầy thách thức về cách kể chuyện và về sự đàn áp người phụ nữ, nơi đây, nhân vật chính, như Leonora trong Persiles của Cervantes, không những bị trừng phạt vì đã thách thức những thứ tự của thế giới phụ quyền, mà con bị từ chối quyền được nói.

Câu chuyện xảy ra hai trăm năm trước đây ở miền quê Việt Nam, truyện đi theo cuộc đời của một cô gái trẻ, Lý An. Cô đi trốn sự gò bó của làng mình, ngắm nhìn thế giới bên ngoài những bức tường làng. Kết quả của những lần trốn đi này, cô trở về, mang trong bụng đứa bé của một người cha vô danh. Điều này đẩy cô ra khỏi xã hội. Nhưng câu chuyện của cô không được kể một lúc mà chia cắt ra nhiều đoạn – bắt đầu khi đứa con trai mười bảy tuổi tên Hiên hỏi người cha nuôi về mẹ mình lúc ông sắp mất. Người cha bắt đầu nói, câu chuyện bắt đầu đến một cao điểm đầy xúc động: Lý An bị các già làng đày đọa, cạo đầu, con bị thả trôi sông cho quỷ thần định đoạt sống chết. Nhưng kể đến đây thì ông chết, bỏ câu chuyện dở dang. Hiên bắt đầu đi tìm để nghe người đàn ông khác kể tiếp câu chuyện của mẹ mình. Lý An và đứa bé đã được ba người thợ mộc cứu. Cô sống với những người đàn ông này một cuộc sống tự nhiên nơi rừng núi, quan hệ của họ hoàn toàn nằm ngoài sự phán xét của đạo đức được lưu truyền, cho đến khi lòng ghen chia cắt họ, khiến Lý An phải một lần nữa bỏ đi với đứa con của mình. Đứa bé ấy, dĩ nhiên, chính là Hiên.

Phim được làm bởi nhóm đạo diễn là hai chị em, được biết sau mười năm tìm hiểu và chuẩn bị. Hạt mưa rơi bao lâu đã được tả như bộ phim nói về nữ quyền đầu tiên đến từ Việt Nam. Hẳn nhiên phim cho thấy sự chịu đựng của người phụ nữ và những bất công cô phải gánh chịu. Nhưng không phải cốt truyện được kể với nhiều điều còn tiềm ẩn, mà là phong cách kể chuyện đã làm cho bộ phim trở nên một phim về sự câm lặng của người đàn bà. Câu chuyện của Lý An là những câu chuyện được kể lại từ miệng những người đàn ông, lần lượt người này rồi đến người khác, mâu thuẫn nhau. Chủ đề cuốn phim hình như không còn là thân phận của vai nữ chính và sự tranh đấu của cô để vượt qua thành kiến và những hiểm nguy thời đó. Cuốn phim dường như muốn nhấn mạnh hơn sự lệch lạc của những người kể chuyện (lý tưởng hóa, thêu dệt và giả dối) áp đặt lên một người phụ nữ không có tiếng nói. Mỗi người kể một câu chuyện khác về Lý An, khiến cho con người thật sự của cô bị đẩy lùi về phía sau – cho đến khi cuối cùng cô không còn gì nhiều hơn là một một người đàn bà không chân dung để cho đàn ông ham muốn. Trong một phim chính yếu nói về sự chủ quan của người kể chuyện, chúng ta hiểu rằng chúng ta không bao giờ nắm được ý niệm thật sự về nhân vật chính: không có tiếng nói, người phụ nữ chỉ có thể được biết qua lời kể của người khác. Nàng thuộc về sự im lặng, đúng vậy.

Liên hoan phim quốc tế Edinburgh 2005