Memento – Khi Ký ức tạo ra từ hoang tưởng

Nhiều bạn xem xong vẫn thắc mắc chưa hiểu chuyện gì đã xảy ra…bởi cách dựng phim quá độc đáo, ấn tượng đến bất ngờ. Sự sáng tạo, đột phá tạo một cảm giác kích thích những ai có niềm đam mê điện ảnh. Đó là lý do mà Memento được các nhà bình luận phim đánh giá rất cao. Thế nhưng với phần đông khán giả, Memento quá khó hiểu với họ…

Neo xin mạn phép “tường thuật” lại câu chuyện phim theo một trình tự bình thường để bạn hiểu rõ hôn nội dung của phim, sau đó mới nói về bộ phim này.

Leonard làm nghề điều tra cho công ty bảo hiểm. Trong một lần điều tra, anh gặp Sammy Jankis, một tay độc thân, lừa gạt công ty bảo hiểm bằng cách…giả vờ mình bị mất trí nhớ ngắn hạn. Vụ án khép lại khi Sammy bị lộ tẩy. Sau đó, một lần lúc nửa đêm, Leonard thức dậy và thấy vợ mình biến mất. Anh vào nhà tắm và thấy vợ đang nằm trên sàn, một tên bịt mặt đang hãm hiếp cô và hắn đập vào đầu anh…Kể từ lúc đó, Leonard mất hẳn trí nhớ ngắn hạn. Anh bị đúng chứng bệnh mà Sammy từng giả vờ. Nhưng vợ của Leonard thì không tin, cô nghĩ chồng mình chỉ giả vờ vì giận cô đã bị người ta làm nhục, hoặc vì lý do nào đó. Không thể chịu đựng nổi cuộc sống đó, cô quyết định làm liều: hàng ngày Leonard vẫn chích insulin cho cô để trị bệnh tiểu đường, nhưng lần này, cứ mỗi khi Leonard chính xong, cô lại nói “anh ơi, đến giờ chích thuốc…”, và Leonard đã chích cho vợ quá liều. Cô vợ chết, nhưng Leonard gần như không tin vào điều đó, anh sợ hãi sự thật. Và trong sự mất trí nhớ ngắn hạn của mình, Leonard vẽ ra cho mình một câu chuyện mà trong đó, Sammy là một kẻ tội nghiệp đã giết vợ mình sau khi chích ba liều insulin…và anh cảm thương cho Sammy…và tự hào rằng mình có một cách ghi chú trật tự, ngay ngắn hơn Sammy. Điều đó được anh xăm lên tay của mình…luôn tự nhắc mình: CHÍNH SAMMY GIẾT VỢ ÔNG TA và lấy đó làm bài học. Lenny nhớ rõ mọi thứ xảy ra trước vụ tai nạn bị đập, nhưng những gì sau sự kiện này, với anh chỉ còn là những bức ảnh, những ghi chú. Lenny không thể nhớ những gì xảy ra cho anh trong vòng 10 phút, anh luôn phải kè kè bên mình một máy ảnh chụp lấy liền, một cây viết và chụp tất cả mọi sự kiện xảy ra với mình, ghi những gì cần nhớ…VÀ những gì quan trọng nhất, anh khắc sâu nó vào trí óc của mình bằng cách…xăm lên người. Thế rồi, anh tự tạo ra cho mình câu chuyện hoang tưởng, rằng một tên tên John G đã hãm hiếp và giết chết vợ anh. Sự mập mờ của ký ức tạo nên câu chuyện tưởng như là thật…Bởi Leonard gần như không nhớ đến chuyện vợ anh đã được cứu sống sau vụ hãm hiêp ấy. Trốn khỏi viện tâm thần (mà như Lenny kể thì đó lại chính là Sammy trong viện tâm thần) Anh đi tìm John G. Viên cảnh sát Teddy, tức John Gammed, phụ trách vụ án của Leonard (tức Lenny), giúp anh tìm ra tên hung thủ và anh ra tay giết chết hắn. tưởng rằng đã xong, nào ngờ Lenny lại…quên mất rằng mình đã trả thù. Lấy hết hồ sơ của cảnh sát giao cho, Lenny tự làm mất đi vài trang để làm cho câu chuyện của mình không có câu trả lời, để ngay chính mình, với trí nhớ tồi tệ, càng tin hơn vào câuc huyện đổ lỗi giết vợ… Teddy nhận ra đây chính là cách mà hắn có thể lợi dụng. Dùng Lenny làm mồi câu bọn buôn ma tuý, Teddy phá được vài vụ. Nhưng, đó cũng là một cách mà Teddy cho rằng, hắn đang giúp Lenny sống “Tôi cho anh lý do để tồn tại. Anh tồn tại chỉ để trả thù cho vợ mình, và tôi tìm cho anh mục đích sống ấy!!!”

Thế rồi, Lenny giết Jimmy, một tay buôn ma tuý, bởi sự sắp đặt của Teddy. Trong lúc tranh cãi, Teddy, tay cảnh sát mỗi đêm vẫn gọi điện để dụ dỗ Lenny làm con vịt mồi, đã nói ra sự thật và điều đó làm Lenny thực sự sốc. Anh cũng biết rằng, Teddy có tên là John G, John Gammer “và tôi cũng có thể là một John G”…là câu mà Teddy nói. Lenny ghi lại sau bức hình của Teddy “đừng tin lời dối trá của hắn” và ghi lại biển số xe của Teddy “anh muốn tôi có mục đích sông ư? anh sẽ là kế tiếp…”

Natalie, người yêu của Jimmy, biết ngay Lenny có liên quan đến cái chết của người yêu cô bởi Lenny lấy chiếc Jaguar của Jimmy và quần áo của hắn mặc. Natalie cũng hiểu rằng Lenny bị chứng mất trí nhớ. Thế là cô ta sử dụng anh như một con cờ để trả thù…Đầu tiên là Dodd, ông chủ của Jimmy, truy lùng Lenny vì thấy anh ta đi chiếc xe của Jimmy. Trước đó, Natalie đã lợi dụng sự mất trí của Lenny để đưa anh địa chỉ của Dodd và làm anh đến đó mà ko biết vì sao mà mình lại đến. Sau đó, Lenny đập Dodd một trận ra trò!!! Từ những tờ giấy ghi chú, những bức ảnh, cuối cùng Natalie đưa cho Lenny toàn bộ hồ sơ về tên John G đã giết vợ anh, thực chất là bộ hồ sơ về Teddy…Lenny ra tay giết chết Teddy khi dựa vào toàn bộ những dữ kiện mà anh ghi lại. VÀ có lẽ, rồi sau đó anh lại quên, mình đã từng trả thù cho vợ.

Đây là một bộ phim có kịch bản khá bình thường, nhưng với bàn tay “phù thủy” của đạo diễn Nolan Christopher , “Memento” bỗng trở nên mang đầy chất triết lý về cuộc sống, nâng tầm nghệ thuật của bộ phim lên một bậc cao hơn…

“John G đã hãm hiếp và giết vợ tôi. Hãy tìm và giết hắn”, Lenny xăm câu ấy lên người và ngắm nhìn nó để nhớ rõ điều đó. Chỉ có giết John G, anh mới có thể lấy lại cuộc sống của mình. Cuộc truy tìm John G chính là nội dung của suốt bộ phim. “Ký ức không phải là điều tuyệt vời nhất. Chẳng phải cảnh sát chẳng bao giờ điều tra trên những sự “nhớ” của nhân chứng đó sao? Không, cảnh sát kết luận từ những bức ảnh, những ghi chú tại hiện trường…”, “Memory’s unreliable … Memory’s not perfect. It’s not even that good. Ask the police; eyewitness testimony is unreliable … Memory can change the shape of a room or the color of a car. It’s an interpretation, not a record. Memories can be changed or distorted, and they’re irrelevant if you have the facts Lenny nói với Teddy, một người mà mỗi lần gặp, anh đều phải lấy bức ảnh ra để nhớ tên người này… “Tôi có trật tự và sắp xếp. Tôi tạo ra những thói quen để nhớ, không phải như Sammy” … Thế nhưng, điều tệ hại nhất là, mỗi dòng chữ tuy mang cùng một nét, một cách đọc, một nội dung, nhưng lại được hiểu theo nhìều nghĩa khác nhau tùy theo ngữ cảnh…Cho đến cúoi cùng, John G bị tìm thấy và bị hạ sát…

Sẽ rất bình thường nếu câu chuyện là như thế, nhưng không, Nolan Christopher tạo ra một kết thúc bất ngờ cho mọi câu chuyện… Cảnh đầu phim chính là cảnh cuối cùng: Lenny rút súng ra bắn vào John G khi anh lật mẩu giấy ra và đọc thấy dòng chữ “Đừng tin lời dối trá của hắn, hắn chính là kẻ đó. Giết hắn” … Cảnh phim bắt đầu từ một chuỗi phim ngược, và cứ thế, cứ cảnh đầu đọan trước là cảnh cuối của đọan sau, một đường dây xen kẽ…Người xem bị dẫn từ bất ngờ này đến bất ngờ khác, và bạn sẽ không thể biết ai là bạn, ai là thù, kẻ nào mang bộ mặt ác quỷ, kẻ nào vô tội, bị oan cho đên khi phim kết thúc. Bạn sẽ không thể biết mình nên tin vào ai, tin vào ghi chú nào…Những ghi chú dần hiện ra theo chiều ngược lại, mà khi lần đầu nó xuất hiện trên màn bạc, bạn sẽ nghĩ theo một nghĩa, cho đến khi bạn xem đến cảnh anh ta viết ra, bạn mới hiêu đúng nghĩa của nó là thế nào…

“Hãy nhìn bức ảnh này đi. Đây là lúc anh giết John G, kẻ đã giết vợ anh. Anh đã giết hắn rồi…”, đó là câu nói ở cuối phim, mà đến lúc đó bạn sẽ nhớ lại câu nói ở đầu phim Lenny nói với Natalie, cô gái tìm cho anh hồ sơ của một John G khác “Tôi có nhắm mắt lại, thế giới cũng đâu biến mất. Nếu giết hắn xong, tôi có quên đi, thì việc đó cũng không phải là vô nghĩa. Điều quan trọng nhất là vợ tôi được trả thù…” …Nhưng đã có biết bao john G đã bị giết chết… Lenny trrở thành một cỗ máy giết người cho những kẻ biết cách lợi dụng anh…

“Vợ anh là một con điếm, tôi có thể chửi như thế và anh sẽ chẳng nhớ trong vài phút nữa….Anh tìm gì? cây viết để ghi lại à? tìm nhanh đi…bây giờ tôi đi ra và khi quay rở vào, anh sẽ chả còn nhớ gì cả…”, Cho đến những đọan phim gần cuối, ta mới giật mình nhận ra bản chất của sự việc. Lenny chẳng thể nào hiểu nổi những ý nghĩa của dòng chữ mình viết. “Đừng tin lời dối trá của hắn…” , dòng chữ đầu tiên mà anh ghi trên tấm hình của Teddy mang ý nghĩa cực kỳ quan trọng cho những biến cố về sau.

Cho đến cảnh cuối cùng….Ta chợt nhận ra, đôi khi trong cuộc sống, chúng ta cũng có một phần của Lenny… Sự hoang tưởng. Sự chối bỏ sự thật. Sự ép trí nhớ của mình phải tin vào một điều không có thật để an ủi chính mình. Lenny tự vẽ ra cho mình một câu chuyện, để kể cho tất cả mọi người về căn bệnh của mình…để lý giải cho cái chệt của người vợ…Nghiệt ngã thay, sự mất trí nhớ của anh đã biến anh thực sự thành kẻ hoang tưởng, tin vào cả những điều mình tự nghĩ ra và quên mất, đó chỉ là điều giả dối….Và bạn sẽ thấy quý hơn trí nhớ của mình… những ghi chú, những tấm hình sẽ không bao giờ thay thế được ký ức…

Sau vài năm (10 năm?), mới lại có một phim mà cảnh cuối cùng mang sự bất ngờ lớn đến mức, để có thể hiểu rõ hơn ngọn ngành, ta phải coi lại lần thứ hai. Trước đây, Unsual Supspect của Kevin Spacey cũng tương tự, nhưng chỉ khác là Memento là sự hoang tưởng không kiểm sóat, còn Những Nghi phạm thông thường lại có sự hoang tưởng có kiểm sóat, có chủ đích… Bạn sẽ cũng không biết ai thực sự là john G, ai thực sự là Dodd, và quan trọng nhất: không biết được ai là bạn, ai là thù của Lenny.

Cách dựng phim giữa trắng đen xen màu cũng khá sáng tạo. Những cảnh màu được quay lùi, trong khi những cảnh đen trắng là câu chuyện tiến tời, nhưng thời điểm khở đầu phim của hai cảnh khác nhau. Cho đến những cảnh gần cuối cùng, hai đoạn này trùng nhau, và được biến đổi từ đen trắng sáng màu khi bức ảnh chụp lấy liền của Lenny dần dần hiện màu…

Guy Pearl (viên cảnh sát trẻ thẳng thắn trong L.A Confidental) khá xuất sắc trong vai diễn này. Nhưng Carrie-Anne Moss (nàng trinity của Matrix) mới làm bạn bất ngờ bởi nét diễn lạ cùng tính cách của nhân vật này, mấu chốt của mọi vấn đề trong phim. (Coi băng video, bạn sẽ thấy cô ấy…bình thường vì chỉ xuất hiện có một đọan ngắn, trong khi vai của cô khá dài)…

Đặc biệt bản DVD của phim này cho phép bạn…biên tập lại phim! Những cảnh đen trắng được đánh số 1 2 3….20, 21…và cảnh chuyển từ đen trắng sang màu là cảnh 22/A, sau đó cảnh màu là B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V.

Vậy là bạn có thể coi theo kiểu V, 1, U, 2, T, 3…., là theo đúng như bản phim thường, hoặc coi theo kiểu “để hiểu nội dung, dễ nắm bắt, là 1, 2, 3 ,4 ,5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22/A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V.

Neo còn muốn nói nhiều lắm những khám phá về bộ phim này, nhưng mà chừng này đã quá dài rồi, thôi để các bạn tự khám phá thì hay hơn…