FANTASIA (1940) – my gate to classical music…

Đạo diễn: James Algar, Samuel Armstrong

Kịch bản: Joe Grant, Dick Huemer

Cast: Leopold Stokowski (Nhạc trưởng, Dàn nhạc Philadelphia)

Deems Taylor (người dẫn chuyện)

Hugh Douglas (người dẫn chuyện)

Julietta Novis (soloist – “Ave Maria”)…

FANTASIA là một đỉnh cao trong sự nghiệp của Walt Disney. Bộ phim là sự kết hợp hoản hảo giữa âm nhạc cổ điển dưới cây đũa chỉ huy tài ba của nhạc trưởng Leopold Stokowski và những nét vẽ sống động của các họa sĩ của Disney. Một chuỗi những câu chuyện được xây dựng trên 8 bản nhạc cổ điển – Disney đã làm được điều tưởng chừng như không thể. “It’s always fun to do the impossible” mà.

1.TOCCATA AND FUGUE IN D MINOR của Johann Sebastian Bach

Một đoạn phim hoạt hình theo chủ nghĩa ấn tượng diễn tả đầu tiên là chuyển động của những nhạc cụ khi chúng đang chơi bản nhạc này. Khi âm nhạc tiếp tục vang lên, hình dáng của các nhạc cụ bắt đầu mờ dần đi, cho tới khi chỉ còn lại những màu sắc và hình thù không xác định chuyển động không ngừng, nhưng những màu sắc và hình thù ấy được lấy ý tưởng từ âm nhạc rất nhiều, từ những vệt nhỏ màu trắng trông như những nốt nhạc nhảy múa, cho đến những vạch đen chuyển động làm ta liên tưởng đến dàn nhạc dây… Trích đoạn kết thúc cho thấy mặt trời lặn ở phía sau khi Leopold Stokowski chỉ huy một dàn nhạc vô hình. Xét cho cùng thì âm nhạc trong trích đoạn này hay, đó là chủ đề chính. Nhưng phần hình lại không được hấp dẫn cho lắm, hơi bị khó hiểu.

2.THE NUTCRACKER SUITE của Pyotr Ilyich Tchaikovsky

Những nàng tiên, những cây nấm, những chiếc lá, những bông hoa và cá đang khiêu vũ theo điệu vũ ballet của Tchaikovsky. Trích đoạn mở đầu với những nàng tiên nhỏ khiêu vũ và tô điểm cho cây cỏ trong màn đêm, màu xanh và đen chiếm vị trí chủ yếu trong phần này, chỉ trừ những điểm sáng lên của những giọt sương lộng lẫy như ngọc trai; sau đó đến màn khiêu vũ của những cây nấm. Một cảnh khó quên là khi những cây nấm đang nhảy múa, và một cây nấm rất khó khăn khi bắt kịp những cây nấm kia vì nó không có bạn nhảy. Từ những bông hoa rơi trên mặt nước lại mang đến một vũ điệu tiếp theo: vũ điệu của những bông hoa khiêu vũ trên mặt nước, và kết thúc khi đến thác nước, để chuyển sang sự lộng lẫy của những cô cá xinh đẹp múa ballet dưới mặt nước với màu sắc chủ yếu là màu vàng rực rỡ. Sau đó là sự giao lưu Đông – Tây khi những bông hoa này được diễn tả như những anh chàng Ba Tư với chiếc khăn đội đầu quấn to, và những bông hoa kia lại là những cô thiếu nữ châu Âu xinh đẹp, tất cả cùng nhau khiêu vũ theo điệu nhạc của Tchaikovsky. Cuối cùng là sự chuyển mùa từ thu sang đông với vũ điệu duyên dáng của những nàng tiên nhỏ: những chiếc lá xanh chuyển sang vàng, rồi đỏ, trước khi rơi xuống mặt nước và được điểm những đường viền trắng xinh xắn khi bị đóng kẹt trong băng. Cảnh vật chuyển từ màu vàng rực của mùa Thu sang màu trắng ảm đạm của mùa Đông thật nhẹ nhàng mà không kém phần thú vị. Hình ảnh đẹp và âm nhạc dễ nhận ra là một ưu điểm của trích đoạn này.

3.THE SORCERER’S APPRENTICE của Paul Dukas

Chuột Mickey có một vai trò ngàn năm có một là một học trò ham học của một nhà phù thủy hùng mạnh. Một hôm khi nhà phù thủy đã đi ngủ, Mickey đội thử chiếc mũ của nhà phù thủy và điều khiển những cây chổi làm công việc xách nước hộ mình. Thật không may, mọi việc trở nên không thể kiểm soát được nữa, và cần một nhà phù thủy thực sự để đưa mọi việc trở lại đúng như cũ. Đây là trích đoạn hấp dẫn nhất của FANTASIA. Âm nhạc và hình ảnh đều phù hợp với nhau. Cảnh mà Mickey mơ về những ngôi sao chuyển động và đại dương dâng trào với phép thuật của mình là một trong những giây phút vĩ đại nhất trong lịch sử điện ảnh với những hình ảnh thật sinh động và màu sắc rực rỡ tuyệt đẹp. Trích đoạn kết thúc với cảnh Mickey lên bắt tay nhạc trưởng Leopold Stokowski. Disney cũng đã lặp lại trích đoạn này trong FANTASIA 2000.

4.THE RITE OF SPRING của Igor Stravinsky

Câu chuyện về cuộc sống trên Trái đất từ sự hỗn mang ban đầu, sự xuất hiện của những tế bào sinh vật đầu tiên, cuộc chiến đấu giành thức ăn và lãnh phận của những con khủng long cho đến cái chết của loài khủng long diễn ra từ từ, tất cả được lồng trong nền nhạc tuyệt vời dành cho ballet của Stravinsky. Cho dù đoạn nhạc là một bức chân dung về một nước Nga ngoại đạo đang giận dữ với những thay đổi về đo đạc, về đơn vị thời gian và những giọng nói lai tạp, Walt Disney đã sử dụng nó cho Vũ điệu của những con khủng long trong FANTASIA. Những con khủng long thật đáng để trông đợi. Cảnh mà những con khủng long đi trên sa mạc đến sự diệt vong rõ ràng của chúng ít nhất trông cũng thật là ấn tượng. Trong FANTASIA 2000, Disney cũng dựng một vở ballet nữa của Stravinsky, lần này là “The Firebird” diễn tả sự đấu tranh giữa sự sống và sự hủy diệt qua hình tượng con chim lửa và mùa xuân.

5.THE PASTORAL SYMPHONY (Giao hưởng Đồng quê) của Beethoven

Nhân mã, thiên thần nhỏ, những vị thần và các nhân vật khác của thần thoại Hi Lạp trong một ngày ở miền quê trong một trích đoạn đầy màu sắc. Có người cho rằng đây là trích đoạn kém thú vị nhất trong FANTASIA, nhưng tôi thì không cho là như vậy. Trích đoạn mở đầu với cảnh những anh chàng mục đồng tinh nghịch đùa giỡn với những chú ngựa một sừng trên cánh đồng đầy hoa, cảnh tập bay của những chú ngựa con và cuộc trình diễn bay duyên dáng của một bầy ngựa có cánh. Theo hướng đi của một bông hoa trôi theo dòng nước dẫn ta đến chỗ của những cô nàng nhân mã xinh đẹp yểu điệu và những anh chàng nhân mã bảnh bao đang “tán tỉnh” các cô nàng với sự trợ giúp đắc lực của những thiên thần bé nhỏ. Phần sau của trích đoạn mở ra một điệu nhạc sôi động với lễ hội rượu nho, những cô nàng nhân mã xinh đẹp và thần Bacchus trên con la của người, cả hai đều say bí tỉ. Bất ngờ cơn mưa đến, tất cả hỗn loạn tìm chỗ trú. Nhưng rồi sau cơn mưa mọi vật lại trở lại tươi sáng và xinh đẹp, khi những chú ngựa bay và những thiên thần bé nhỏ nhảy múa trên cầu vồng, và khi tất cả cùng nhau tụ họp lại để ngắm cảnh hoàng hôn. Những hành vi trong khi say rượu của thần Bacchus và những chú ngựa bay dễ thương ở đoạn mở đầu là một trong vài điểm nổi bật của trích đoạn này. Trích đoạn chịu ảnh hưởng rất nhiều của các nhân vật thần thoại Hi Lạp: thần Helios cưỡi cỗ xe lửa của mình đi ngang qua bầu trời, nữ thần Nix trùm chiếc áo của mình bao phủ mọi vật trong màn đêm, nàng Artemis, người trinh nữ xạ thủ với cây cung bạc, dùng cung tên bắn những vì sao lên bầu trời, thần Zeus với mưa và sấm sét, thần thợ rèn Hephaistos rèn những lưỡi sét cho Zeus… Beethoven đã vẽ lên một bức tranh miền quê bằng âm nhạc, và bằng cây bút vẽ của mình, Disney đã hữu hình hóa bứa tranh ấy với một khung cảnh thần thoại.

6.DANCE OF THE HOURS của Almicare Ponchielli

Hãy tưởng tượng bạn đang theo dõi một vở ballet với những diễn viên chính là đà điểu, hà mã, voi và cá sấu trên nền nhạc ballet nổi tiếng của Ponchielli xem, bạn sẽ thấy nó khôi hài đến mức nào! Sân khấu thay đổi liên tục với những diễn viên từ những cô nàng đà điểu gầy nhom trông rất có dáng diễn viên múa đến một bầy hà mã tuy ục ịch nhưng vẫn rất điệu nghệ xoay tròn trên mũi bàn chân của mình. Từng hàng voi một duyên dáng chạy quan màn ảnh trong trang phục váy xếp ballet, và cuối cùng là sự xuất hiện của những anh chàng cá sấu còm nhom, nhưng vẫn cố bê những cô bạn nhảy là voi và hà mã của mình. Các bạn thử đoán xem hậu quả là như thế nào? Dựa vào phần nhạc ballet nổi tiếng của Ponchielli (một số nơi người ta còn phổ lời cho điệu nhạc này), Disney đã xây dựng nên một vũ điệu vui nhộn của đà điểu, hà mã, voi và cá sấu. Sáng sủa và vui tươi, liệu bạn sẽ nghĩ đến chuyện học ballet khi xem xong trích đoạn này chăng?

7.NIGHT ON BOLD MOUNTAIN của Modeste Moussorgsky và AVE MARIA của Franz Schubert

Kiệt tác điên rồ của Moussorgsky đã sinh ra một trong những trích đoạn khủng khiếp và ấn tượng nhất trong lịch sử phim hoạt hình. Trong màn đêm u tối, quỷ Satan đã gọi dậy những kẻ đã chết, mời chúng khiêu vũ với ma cà rồng, phù thủy và ma quỷ ở trên ngọn núi dốc đứng trông xuống một thành phố đang chìm trong giấc ngủ. Bữa tiệc ma quái của quỷ Satan, bao gồm cả điệu vũ của những hồn ma, tiếp diễn cả đêm, cho tới khi bình minh xuất hiện và tiếng chuông nhà thờ đổ. Một đoàn diễu hành sùng kính chậm rãi đi tới thánh đường, những bóng người mờ ảo trong sương sớm với những ngọn sáng nho nhỏ phát ra từ cây nến cầm trên tay trong nền nhạc dịu dàng, thánh thiện của AVE MARIA. Màu sắc trong trích đoạn chủ yếu là xanh và đen, màu của bóng tối, chỉ sáng lên đôi chút bởi những sắc ánh sáng của ngọn nến buổi sớm mai. NIGHT ON BOLD MOUNTAIN và AVE MARIA phối hợp với nhau thật hoàn hảo khi chúng, theo như lời Deems Taylor nói, diễn tả trận chiến bất diệt giữa trần tục và sự thiêng liêng.

Nếu phải nói một từ về FANTASIA, tôi sẽ nói “Spectacular!”. Không còn gì để nói hơn đó là một kiệt tác của Disney.

(Bài này viết tặng cho bà chị yêu quí và “Tubby Tabby” )