Preview: Public Enemies (2009)

Giữa một mùa hè tràn ngập những siêu phẩm giải trí, Public Enemies bỗng trở nên nổi bật bởi nó thoả “cơn đói” phim trí tuệ của những khán giả trưởng thành. Không người máy, không siêu nhân, không phù thuỷ, ‘hiệu quả đặc biệt’ của Public Enemies chính là hai ngôi sao chính của bộ phim: Johnny Depp và Christian Bale.

Những ai đã từng xem bộ phim Thief (ra mắt năm 1981) và Heat (ra mắt năm 1995) đều hiểu rõ đạo diễn Michael Mann có thể biến một phim cướp nhà băng trở nên hấp dẫn và đầy tính trí tuệ ra sao. Không quá bất ngờ khi mùa hè năm nay, nhà đạo diễn kiêm biên kịch tài năng này lại quyết định thực hiện câu chuyện về một trong những huyền thoại cướp nhà băng nổi tiếng nhất trong lịch sử nước Mỹ, John Dillinger. Lớn lên ở Chicago, một trong những thành phố mà Dillinger đánh cướp nhà băng, Michael Mann có ý tưởng thực hiện bộ phim về nhân vật huyền thoại này trong nhiều năm trời. “Nhà hát Biograph, nơi Dillinger bị bắn hạ, từng là nơi mà vợ chồng tôi hẹn hò nhau khoảng 30 năm trước” – Michael cười phá lên tiết lộ. Sự thật là, từ những năm 70, Michael Mann đã viết một kịch bản về những ngày đầu tiên của lịch sử FBI khi tổ chức này bằng mọi giá truy lùng những tên tội phạm như Dillinger. “Mặc dù bộ phim đó chưa từng được thực hiện, nhưng tôi có thể nói bạn đã thấy ý tưởng này đã hình thành trong đầu tôi từ suốt những năm tháng đó”. Public Enemies dựa theo cuốn sách tư liệu của Bryan Burrough, Public Enemies: America’s Greatest Crime Wave and the Birth of the FBI, 1933–34 (Những kẻ thù công chúng: làn sóng tội phạm nguy hiểm nhất nước Mỹ và sự ra đời của FBI, 1933 – 34). Bryan Burrough vốn đề xuất ý tưởng làm một phim truyền hình ngắn tập cho HBO, nhưng khi bắt tay vào thu thập tài liệu để viết kịch bản, ông trở nên hứng thú với việc viết sách tư liệu hơn là viết kịch bản làm phim. Mùa hè 2004, khi cuốn sách ra mắt, nó nhanh chóng thu hút sự chú ý của đạo diễn Michael Mann và nam diễn viên Leonardo DiCaprio. Leonardo muốn được vào vai John Dillinger, nhưng anh bị cuốn vào hàng loạt dự án phim khác làm việc cùng Martin Scorsese và cuối cùng từ bỏ việc theo đuổi dự án phim này.

Năm 2007, Michael Mann bày tỏ mong muốn được thực hiện bộ phim. Khi Burrough đọc kịch bản do Michael Mann và hai biên kịch khác cùng viết, ông nói “Dù không đúng với lịch sử 100% nhưng đây có lẽ là nỗ lực tối đa mà một phim Hollywood có thể đạt đến, và vì thế mà tôi rất hào hứng và khá thoả mãn”. Rất ‘chắc tay’ trong việc tạo dựng nên những bộ đôi đối đầu – mà gây ấn tượng mạnh mẽ nhất là cặp ‘đối thủ’ thanh tra cảnh sát/ trùm băng đảng tội phạm trong phim Heat với diễn xuất của hai ngôi sao gạo cội Robert De Niro và Al Pacino – Michael Mann tiếp tục mời Johnny Depp vào vai John Dillinger và Christian Bale vào vai Melvin Pervis, viên thanh tra cảnh sát theo đuổi vụ án. Vai nữ chính thuộc về Marion Cotillard, nữ diễn viên Pháp đoạt giải Oscar trong phim La vie en rose.

Khi được Michael Mann mời tham gia Public Enemies lần đầu tiên, Johnny Depp buộc lòng phải từ chối vì kẹt lịch đóng bộ phim Shantaram của đạo diễn Mira Nair. May mắn thay, cuộc đình công của các nhà biên kịch diễn ra khiến dự án phim này bị trì hoãn, và Johnny Depp, vốn đã mong muốn được vào vai tên cướp huyền thoại từ lâu nhanh chóng ký hợp đồng với Mann. Ông nội của Depp vốn rất thần tượng những tên tội phạm như Dillinger. “Có thể có nhiều người không đồng ý, nhưng tôi nghĩ Dillinger chính là một Robin Hood thứ thiệt” – Johnny Depp nói. Bạn diễn của anh, Christian Bale, lại vô cùng hứng thú với vai Melvin Purvis, ‘ngôi sao’ của FBI thời bấy giờ. “Ông ấy được xem là Clark Gable của sở cảnh sát” – Bale nói “Mặc dù Melvis ở phía bên kia chiến tuyến, nhưng cả hai có rất nhiều điểm chung. Purvis cũng lịch lãm không kém gì. Ông có một chiếc xe xịn nhất vào thời bấy giờ, chiếc Pierce-Arrow, và có tài xế chở đi làm mỗi ngày. Cho đến ngày hôm nay, ông ấy vẫn là người hạ được nhiều ‘kẻ thù công chúng’ nhất trong lịch sử của FBI”.

Michael Mann luôn khuyến khích diễn viên của mình hiểu rõ hơn về nhân vật của họ. Trong trường hợp này, hai diễn viên của ông nghiên cứu rất sâu hơn ông kỳ vọng. Khi Johnny Depp được thấy chiếc vali thật của Dillinger từng bỏ lại trong một cuộc bỏ chạy, anh sướng như trẻ được quà! Johnny Depp được đặc cách cho nghiên cứu những vật dụng của Dillinger, từ chiếc áo được xếp ngay ngắn đến chiếc hộp đựng vật dụng cá nhân của Dillinger. Trong khi đó, Christian Bale – như Michael Mann tiết lộ rằng ‘sống trong nhân vật 24 giờ mỗi ngày, bảy ngày mỗi tuần’ – chăm chú nghiên cứu các đoạn phim tư liệu đã ố vàng mục nát. Bale còn đến thăm gia đình của đứa con trai của Purvis ở South Carolina. “Tôi không biết nó có đem lại được gì không, nhưng nếu như có bất kỳ điều gì liên quan đến nhân vật thì tôi không muốn mình bị bõ lỡ” – anh nói.

Public Enemies xoay quanh mối quan hệ ở hai thế đối đầu giữa John và Melvin, cuộc sống riêng tư của John và người tình của anh Billie Frechette, đồng thời hé lộ về lịch sử hình thành FBI trong lịch sử Hoa Kỳ. Sự ra mắt của bộ phim vào thời điểm khủng hoảng kinh tế toàn cầu hiện nay khá thú vị: bộ phim đặt bối cảnh vào những năm 1930, khi mà hầu hết những người dân Mỹ đều đang bị mắc kẹt trong thời kỳ Đại khủng hoảng – thời kỳ kinh tế toàn cầu sa sút trầm trọng dẫn đến cuộc chiến tranh thế giới thứ hai sau đó. Trong thời kỳ Đại khủng hoảng tại Mỹ, Dillinger đã ‘ghi dấu ấn’ bằng một loạt những vụ án ly kỳ đến chóng mặt nhất trong lịch sử Mỹ, biến anh trở thành ‘người hùng nước Mỹ’: tấn công những nhà băng đang ngày một trở nên ‘béo bở’ bằng tiền cho những người dân lao động vay với lãi suất cắt cổ. Dillinger được dân chúng xem như một ‘Robin hood’ của thời đại đó. Không ai có thể bắt được anh, không nhà tù nào giữ được anh. Sự lịch lãm và những cuộc đào tẩu khỏi nhà tù một cách táo bạo của Dillinger khiến anh được mọi người càng thêm yêu mến, từ cô bạn gái duyên dáng Billie Frechette đến đám đông công chúng Mỹ vô cùng căm ghét bọn nhà băng ‘hút máu người’. Trong khi đó, sếp sòng của FBI, J. Edgar Hoover, đang nhức đầu với việc tìm kiếm sự tín nhiệm của chính phủ. Hoover quyết định biến Dillinger thành ‘kẻ thù công chúng’, trở thành mục tiêu số một của FBI và cử nhân viên cấp dưới của mình, Melvin Purvis, truy đuổi Dillinger đến tận cùng.

Một trong những yếu tố đặc trưng của phim do Michael Mann đạo diễn chính là bối cảnh trong phim trở thành một nhân vật quan trọng. Người ta khó có thể quên thành phố Miami màu sắc sặc sỡ bên ngoài che phủ thế giới ngầm tăm tối trong Miami Vice, hay thành phố Los Angeles đông đúc nhưng con người ở đó cô đơn lạc lõng trong Collateral. Lần này, Michael Mann muốn theo chân của John Dillinger đi khắp nước Mỹ, đến tận những bối cảnh lịch sử đã diễn ra những vụ đánh cướp ngân hàng táo bạo năm xưa để quay bộ phim của mình, từ nhà nghỉ Little Bohemia ở Manitowish Waters nơi diễn ra vụ đọ súng nổi tiếng giữa FBI và Dillinger, cho đến nhà tù cổ Lake County ở Indiana, nơi Dillinger đã đánh lừa bọn cai ngục bằng khẩu súng gỗ để trốn trại trên chiếc xe của cảnh sát.

Sử dụng phong cách quay máy cầm tay đang trở thành ‘mốt’ ở Hollywood hiện nay, Michael hài hoà giữa phần phim hành động hấp dẫn với phần phim tâm lý sâu sắc khi thực hiện bộ phim. Mở màn bằng một màn chạm súng hấp dẫn, kết thúc bằng một màn chạm súng đặc sắc khác, Public Enemies hoàn toàn có thể thoả mãn khán giả yêu thích thể loại phim hình sự. Thế nhưng, còn hơn thế, bộ phim còn hứa hẹn chạm đến tượng vàng Oscar của năm nay, dẫu nó ra mắt trong một mùa vốn chỉ ngập tràn phim giải trí.