Review: Tree of Life (2011)

Ban đầu tính viết về phức cảm Uông Bất Túc (hay còn goị là Opedipus Complex) trong Tree of Life, nhưng nói chung vì kiến thức hạn hẹp, mình lại yêu chuộng cái đẹp, nên quyết định là dẹp vì viết về cái kẹp thôi…

Từ một nhà diễn giả triết học chuyển sang làm phim, Terrence Malick luôn đem đến cho điện ảnh thứ ngôn ngữ đầy tính ẩn dụ nhưng không kém phần thơ. Tree of life (Cây đời) – một “bán tự truyện” về cuộc đời của Terrence – vẫn mang phong cách điện ảnh thơ của Terrence Malick, vốn từng gây dấu ấn đậm nét trong những tác phẩm trước của ông như Days of Heaven,The Thin Red Line hay A New World…

Với “siêu phẩm nghệ thuật” Tree of life, Terrence Malick một lần nữa khẳng định có những bộ phim – cũng như cuộc đời – không nhất thiết phải để hiểu, mà quan trọng hơn, để trải nghiệm và cảm nhận. Mở đầu với những lời trích dẫn to tát từ Sách Job (một trong những cuốn Kinh thánh Hebrew) “Người ở đâu khi ta tạo nên trái đất? Khi những ngôi sao mai hòa ca, và tất cả con của chúa trời cùng hét lên trong niềm vui sướng?”, để rồi tiếp theo là câu hỏi của người phụ nữ mất con đầy tự sự cá nhân “Đức Chúa Trời, tại sao? Người đã ở đâu? Chúng con là gì với người”. Không có câu trả lời nào được đáp lại trong Cây đời, mà chỉ có những hình ảnh đẹp lạ thường đến mê hoặc choáng ngợp về sự hình thành vũ trụ: những vì sao ở thiên hà. những luồng sáng lạ kỳ. những tế bào phân chia. núi lửa phun trào. những con sứa trôi lờ lững. Bầy khủng long. Thiên thạch rớt. Con mắt phôi thai. Một đứa trẻ ra đời. Và câu chuyện về một gia đình bình thường – với người cha khắc nghiệt (Brad Pitt) và người mẹ hiền lành như một thiên thần (Jessica Chastain) nuôi dạy ba cậu con trai – ở bang Texas, Hoa Kỳ trong những năm 50s bắt đầu từ đó. Ở đó, CÁI CÂY CUỘC ĐỜI chứng kiến một thời thơ ấu bị đánh mất của Jack (do cậu bé lần đầu đóng phim Hunter McCracken thủ diễn), cậu con trai trưởng bướng bĩnh với những xáo động tâm lý muốn nổi loạn chống lại sự kềm kẹp của cha mình. Jack, nhiều năm sau đó , trở thành một người đàn ông trưởng thành đầy sầu muộn, bị “giam cầm” giữa một thế giới choáng ngợp những tòa cao ốc chằng chịt như những cái cây khổng lồ bao phủ bầu trời mà con người ở đó dường như câm lặng không còn chút tình cảm nào. Câu chuyện là những mảnh vỡ hồi ức rời rạc mong manh của Jack về thời thơ ấu của anh khi anh nghĩ về cái chết của người em trai, về mối quan hệ giữa đứa con trai và người cha. Jack như cố tìm hiểu vì sao nỗi đau của cuộc đời này lại xảy ra với những người tốt, khi mà mẹ anh, qua lời dẫn truyện, đã nói rằng “Các bà sơ dạy chúng ta rằng không ai sống vị tha phải chịu một kết cục xấu…” Cũng vì lẽ đó, Jack, qua lời dẫn truyện, đã sống không còn niềm tin trong bao nhiêu năm và lạc lõng trong một thế giới hỗn độn, vẫn phân vân trước chọn lựa con đường mà mẹ anh từng dạy “Có hai cách sống trong cuộc đời này – cách của Tự Nhiên và cách của lòng Vị Tha. Vị Tha là con đường dung thứ, chấp nhận mọi sự xúc phạm và tổn thương, trong khi Tự Nhiên là cách tự vệ, khát khao quyền lực và không quan tâm đến cảm xúc của người khác”

Với tài năng “làm thơ điện ảnh” của Terrence Malick và nhà quay phim Emmanuel Lubezki (Children of men) cùng với âm nhạc cổ điển, Tree of life là một bản giao hưởng thị giác đầy cảm xúc hơn là một câu chuyện được kể rành mạch. Người xem có thể không hiểu hết câu chuyện, nhưng có thể cảm nhận được những cảm xúc của con người – tình yêu thương, sự mất mát, lòng vị tha của cha con, anh em, vợ chồng, giữa con người với vũ trụ.

PS: Mặc dù trong phim khán giả không bao giờ biết được vì sao người em của Jack chết, nhưng trong tiểu sử cuộc đời Terrence, người em trai của ông Larry đã tự sát khi còn rất trẻ. Larry vốn là một thần đồng guitar, sang Tây Ban Nha để học đàn và bị gãy tay. Cha của Terrence muốn ông sang Tây Ban Nha giúp đỡ em trai của mình, nhưng Terrence đã từ chối, để rồi khi cha của ông sang đón em trai mình và trở về với cái xác của Larry, Terrence đã ân hận suốt cuộc đời mình. Vì thế, dẫu tràn ngập trong Tree of life là những khung hình tuyệt mỹ trên nền nhạc cổ điển đầy chất thơ và ẩn dụ chịu ảnh hưởng từ văn học, triết học và tôn giáo, nhưng đậm nét nhất lại chính là cuộc đời của chính Terrence Malick.

Tree of Life (Cây đời). Đạo diễn: Terrence Malick. Diễn viên: Brad Pitt, Jessica Chastain, Sean Penn. Giải Cành cọ vàng LHP Cannes 2011. Phim do Galaxy phát hành tại Việt Nam từ 12.8.2011.