Nửa đêm ngày 12/02/1995, một người bạn làm phóng viên của tôi ở Thượng Hải gọi điện tới hỏi: “Về chuyện chia tay giữa Trương Nghệ Mưu và Củng Lợi, cậu có thể cung cấp cho tớ ít thông tin nội bộ không?”.
“Chia tay ư? Sao lại thế?” – Tôi cuống cả lên, tôi không tin vì cách đó hơn một tháng tôi còn tới ở cùng đoàn làm phim tròn 7 ngày tại núi Đông Sơn khi họ đang quay ngoại cảnh cho phim “Lắc A Lắc, Lắc sang cầu bà ngoại” Khi tôi và Củng Lợi trò chuyện, cô đã nói không ít những lời hay tiếng tốt cho Trương, trong ngôn từ của mình vẫn lộ rõ sự quan tâm, tôn thờ Trương giống hệt như trước đây. Tối hôm đó khi quay phim, trời đổ mưa nhưng lại rất phù hợp với yêu cầu kịch bản. Đạo diễn và diễn viên đều ướt sũng. Củng Lợi còn mặc cho Trương áo mưa sát người. Lúc đó tôi có mặt bên cạnh họ nên đã chụp không ít ảnh Củng Lợi địch thân mặc áo mưa cho Trương Nghệ Mưu.
Khi quay phim trên đảo, thái độ làm việc của hai người rất bình thường. Một buổi tối khi tôi có mặt ở trng phòng phỏng vấn Trương Nghệ Mưu, Củng Lợi cũng có mặt. Một thành viên trong đoàn ghé tai tôi tiết lộ “Bất kể Trương Nghệ Mưu đang nói chuyện với ai, với bao nhiêu người, chỉ cần Củng Lợi bước vào là ánh mắt của ông đã bị cô ấy thu hút ngay”. Từ đó có thể chứng minh rằng tình cảm giữa hai người vẫn còn, vậy tại sao đột nhiên bỗng truyền ra cái tin sét đánh này? Nhưng tờ báo Văn Hội ngày 17/02 đã chứng minh sự kiện đó là có thật, chứ không phải tin đồn nhảm. Và việc chia tay với Củng Lợi là do đích thân Trương Nghệ Mưu công bố với tờ báo này.
Công chúng đều biết rằng từ sau lần hợp tác làm “Cao lương đỏ”, Trương Nghệ Mưu (TNM) và Củng Lợi mới quen nhau và nảy sinh tình cảm. Vì TNM, Củng Lợi đã chia tay người yêu và cũng vì Củng Lợi, TNM đã ly dị với vơ – người từng đồng cam cộng khổ với ông bao năm tháng, và ông phải chịu biết bao lời thị phi, lên án của xã hội. Trong 8 năm trời, bất chấp áp lực dư luận, họ đã yêu nhau say đắm, cùng dốc hết tâm trí, tâm lực và tình yêu cho việc phát triển nền điện ảnh Trung Quốc.
Năm 1993 khi tình cảm giữa TNM và Củng Lợi đang trong giai đoạn tốt đạp nhất, tôi đã mời ông nói về ấn tượng đối với Củng Lợi.
* Lần đầu tiên gặp Củng Lợi, ông có ấn tượng như thế nào?
* Thanh tú và thông minh. Lúc đó, cô ấy đến thử vai, chiếc áo khoác rộng thùng thình, để tóc ngắn, nom rất gầy nhưng toát lên vẻ tinh khiết. Thực ra cô ấy không giống như vai nữ chính trong Cao Lương Đỏ mà tôi tưởng tượng. Bởi đó phải là một cô gái xinh đẹp, có tình cảm mãnh liệt, tất nhiên cũng cần phải thanh tú, thông minh và đôi mắt giàu sức biểu cảm. Nhưng sau khi tiếp xúc với Củng Lợi, tôi phát hiện thấy tính cách của cô ấy đúng với nhân vật mà chúng tôi yêu cầu. Bề ngoài nom cô ấy rất thuần khiết, khác hẳn với trạng thái bốc lửa, mạnh mẽ bên trong. Cô khác với các diễn viên khác như Lưu Hiển Khánh, Tư Cầm Cao Oa…, có bề ngoài mạnh mẽ, bốc lửa. Củng Lợi là một tính cách hoàn toàn khác – bề ngoài không cần khoa trương, nhưng cá tính cần mạnh mẽ, kiên cường, có chủ kiến, nội tâm sống động và tính cách có thể biểu đạt được điều đó. Như vậy cũng sẽ tốt hơn cho phim.
* Có người cho rằng Củng Lợi rất gợi tình, ông cho rằng việc đánh giá một nữ diễn viên là gợi tình là tốt hay xấu?
* Thực ra bản thân Củng Lợi cũng mong muốn đón nhận nhiều hơn những lời bình phẩm của công chúng về sự diễn xuất của cô, chứ không muốn mọi người bàn tán về vấn đề gợi cảm. Đối với phụ nữ, thực ra gợi tình là chuyện tốt, chẳng có gì là xấu cả. Quan trọng nhất đối với Củng Lợi là cô ấy có chất riêng của mình. Nếu xét về sắc đẹp thì Củng Lợi không thể đẹp bằng LâmThanh Hà, nhưng cô ấy có cá tính riêng, có khí chất độc đáo và điểm hấp dẫn người ta. Cô ấy không phải là loại phụ nữ dịu dàng, hiền thục, nhưng không hẳn là loại phụ nữ rừng rực bốc lửa. Trong cuộc sống, Củng Lợi rất thẳng thắn, nhưng cũng rất đơn thuần, tự nhiên, không hề làm dáng làm phách, thích có một cuộc sống độc lập riêng, tương đối coi trọng thực tế.
* Cao Lương Đỏ là lần đầu tiên ông cộng tác cùng Củng Lợi, và đó cũng là vai diễn đầu tay của cô ấy. Vậy ông có hài lòng về diễn xuất của Củng Lợi lúc đó không?
* Lúc đó Củng Lợi còn rất trẻ, lại lần đầu tiên đóng phim, nên có nhiều người lo lắng. Để thể nghiệm cuộc sống, cô phải phơi nắng đến đen cả da, nhưng như vậy nom lại mạnh khỏe. Tôi bắt cô học gánh nước, học cưỡi la, sai cô làm tổ trưởng trong một tốp nhỏ của đoàn quay phim để luyện năng lực tổ chức và lòng can đảm, bởi vì chỉ có thực sự thoải mái, phóng khoáng mới có thể diễn được tính cách của Cửu Nhi. Bản thân Củng Lợi cũng rất nỗ lực nghiên cứu tiểu thuyết nguyên tác của nhà văn Mạc Ngôn, chăm chỉ làm công tác chuẩn bị, tự giác thể nghiệm vai diễn. Sau đó dần dần tôi mới phát hiện ra rằng: cô đóng phim phần lớn đều dựa vào trực giác, vào tình cảm của bản thân cô. Cô cho rằng trực giác là sự thể nghiệm trực tiếp đối với nhân vật và cuộc sống. Trước khi quay, cô đã rất cố gắng chuẩn bị từng bước diễn, nghiên cứu kỹ kịch bản, lĩnh hội được nhân vật, nhưng vừa đến hiện trường quay, tình cảm vừa được gợi ra, cô đã diễn xuất theo trực giác của mình. Trực giác vừa tới, tình cảm cũng cuồn cuộn chảy ra theo. Cô đã diễn xuất thành công trong Cao Lương Đỏ.
* Ông cho rằng Củng Lợi là một diễn viên có kỹ thuật diễn tốt hay là một minh tinh có bản sắc?
– Củng Lợi có thể diễn được tất cả các loại vai hay không, khó có thể tuyệt đối được, nhưng khả năng sáng tạo của cô ấy rất cao. Cô ấy có thể đóng vai một phụ nữ nông thôn đặc sệt như Thu Cúc, cũng có thể đóng vai các tiểu thư rất Tây trong các phim Hồng Kông. Con đường diễn xuất của cô tương đối rộng mở. Do cá nhân tôi sống rất nặng nề, trầm lặng nên các vai diễn trong phần lớn các phim của tôi cũng mang nhiều tính bi kịch. Nhưng Củng Lợi trong cuộc sống lại hoàn toàn khác hẳn tôi, vui vẻ yêu đời, thẳng thắn, không khách sáo, không buồn phiền, không dằn vặt suy tư. Phong cách của tôi đeo duổi sự thô mộc, mạnh mẽ, trầm lắng,nhưng Củng Lợi lại không giống như vậy. Tuy cô không phải là diễn viên có phong cách đó nhưng vẫn tự nguyện, chấp nhận đóng các phim của tôi và quả thực diễn rất hay, tiến bộ rất lớn. Năng lực miêu tả của cô ấy rất mạnh, tôi rất thích điều này.
Củng Lợi tận dụng được đặc điểm ngoại hình của bản thân mình, bởi vì xét về ngoại hình, từ khuôn mặt của cô đã mang đậm nét Trung Quốc. Cá nhà sản xuất đã mời cô vào một số vai diễn có khí chất, cô cũng diễn rất thành công. Ngoại hình của cô là do bố mẹ cô tặng cho, đó là sự may mắon của Củng Lợi. Cô không giống như nhiều nữ diễn viên khác, qua thời thanh xuân là biến mất luôn trên màn ảnh. Bất luận nhỉn dọc hay nhìn ngang thì con đường diễn xuất của cô vẫn còn rộng mở. Đó cũng chính là nguyên nhân khiến giới điện ảnh Đài Loan, Hồng Kông nhắm sẵn vào cô và cũng chính là nguyên nhân khiến nhiều khán giả yêu thích cô. Từ góc độ này mà nhìn nhận thì trong tương lai, Củng Lợi có thể phát triển thành minh tinh. Minh tinh mà tôi nói đến ở đây là nhân tài kiệt xuất trong hằng hà sa số các diễn viên, là một người duy nhất được lọc ra sau bao lần đãi cát tìm vàng. Minh tinh không phải sinh ra hàng năm mà có khi phải nhiều năm mới có được một người. Số lượng phim của minh tinh đóng phải nhiều, phải để lại những ấn tượng rực rỡ,chói sáng cho hậu thế, hình tượng của minh tinh đó phải có sức quyến rũ phi thường, phải được nhiều nhà phê bình, lý luận, chuyên gia có quyền lực xác định và công nhận. Nói như vậy tức là để trở thành minh tinh cũng phải có điều kiện, không dễ dàng chút nào.
* Mỗi một lần đóng phim, Củng Lợi đều đi thể nghiệm cuộc sống, đó là do cô ấy tự nguyện hay là ông yêu cầu?
Mỗi lần làm phim, tôi đều yêu cầu Củng Lợi đi thể nghiệm cuộc sống. Để trở thành diễn viên giỏi, để đóng tốt phim, Củng Lợi đều vui vẻ đi ngay và rất tự giác thể nghiệm cuộc sống. Cô ấy không hề coi mình là minh tinh, không thể chịu đựng được vất vả, khổ sở. Bởi vì cô ấy nhìn nhận rất rõ về tính quan trọng của việc thể nghiệm cuộc sống, nên dù là cộng tác với tôi hay với đạo diễn khác, Củng Lợi đều nỗ lực. So với các cô gái trẻ cùng lứa tuổi thì sự biểu hiện như vậy của Củng Lợi rất hiếm có, rất không đơn giản. Có lẽ tính nết bẩm sinh của cô ấy đã là như vậy, coi trọng tư nhiên, ghét thói giả tạo.
* Tuy ông và Củng Lợi là những người cộng tác trong công việc nhưng cũng là cặp bạn tình gắn bó. Vậy quan hệ mật thiết đó có khiến Củng Lợi ỷ lại ông trong khi làm việc không?
Khi chúng tôi hợp tác làm phim, cô ấy thường đóng góp ý kiến với tôi. Củng Lợi là người rất có cá tính và có cách nhìn nhận riêng về diễn xuất. Tuy khi biểu đạt cô ấy không thể đạt tới tầm cao của lý luận, nhưng cô ấy có cảm giác độc đáo riêng. Trên trường quay, mỗi khi cảm thấy đóng chưa đạt, cô ấy đều đề nghị tôi sửa và chỉ cần cảm thấy có lý là tôi chấp nhận ngay. Củng Lợi đã giúp đỡ tôi rất nhiều. Cô là người rất có chủ kiến, nhất là khi làm phim, khi xử lý các vai diễn. Khi phân tích vai diễn, cô luôn kiên trì với cách nhìn nhận của mình, kiên trì giữ vững ý kiến của mình. Nếu bạn căn vặn cô vì sao, cô không thể giải thích nổi vì sao, nhưng cô dựa vào trực giác của mình và kiên trì giữ vững trực giác đó. Ví dụ như khi diễn tại hiện trường quay, tôi muốn cô ấy diễn như thế này nhưng cô ấy lại luôn nói “Như vậy không được thoải mái, tôi không thể diễn như vậy được”, sau đó cô ấy nói ra trực giác của mình. Ngay tức khắc, có thể tôi không chấp nhận được, nhưng sau khi suy nghĩ kỹ mới thấy cô ấy có lý. Từ kết quả cho thấy cô ấy rất đúng và điều này thường giúp tôi thúc đẩy sửa đổi những cấu tứ đạo diễn vốn có trước đây. Tôi rất cần và hoan nghênh những diễn viên như vậy.
Sau khi nổi tiếng, rất nhiều người đến tìm Củng Lợi, mời đóng phim, xin phỏng vấn… Tôi khuyên cô ấy “Em nên đọc kỹ kịch bản này, diễn được vai này sẽ có lợi cho tương lai của em” nhưng cô ấy lại trả lời rằng “Vai này không thích hợp với em, nên để cho các diễn viên khác phù hợp hơn”. Đối với việc phỏng vấn báo chí, cô ấy cũng có thái độ riêng. Nếu biết được nhà báo này, nhà báo nọ có sẵn năng lực viết, viết rất hay thì cô ấy chỉ nói vài câu, nhất định không chịu nói chuyện nhiều. Nhưng cũng có khi cô ấy nói chuyện rất tâm đắc đến vài tiếng đồng hồ, thậm chí cả vài ngày với những người ngoài giới điện ảnh, có khi chỉ là một người mờ nhạt không có địa vị gì cả. Có lẽ điều này là do có liên quan đến việc cô thuộc mẫu người cảm tính. Cô căn cứ vào tình cảm, trực giác để đối đãi với con người và sự việc, không chú trọng lý tính. Củng Lợi đã từng nói “Những người lý tính quá không thể trở thành diễn viên giỏi được”. Dường như cô ấy chưa hề trưởng thành tí nào, chẳng hề để ý đến những thành công mà mình gặt hái được. Tôi cũng không biết đây là ưu hay khuyết điểm của cô, nhưng Củng Lợi là người phụ nữ như vậy đó. Tôi rất ngưỡng mộ cá tính này của cô và hy vọng cô có thể giữ được nó.
Củng Lợi thuộc mẫu người cảm tính còn tôi lại là người tương đối lý tính, tất nhiên khi hợp tác có thể hỗ trợ nhau, vì thế ít nhiều tôi cũng có thêm một số thứ cảm tính. Tôi làm đạo diễn, thực ra bước vào nghề cũng chưa được bao lâu. Khi làm phim tôi chỉ thường nghĩ tới là: làm thế nào để xử lý tốt vấn đề vai diễn trên màn ảnh, bởi vì phim hoàn toàn dựa vào hình tượng trên màn ảnh, là dựa vào nhân vật do diễn viên đóng để khán giả cảm động. Còn những phương diện khác như bối cảnh, đạo cụ… đều chỉ là không khí mà thôi. Những thứ mà cô ấy nghĩ đến khác hẳn những thứ mà tôi nghĩ đến. Cô ấy nhấn mạnh đến việc thử nghiệm cuộc sống, nhấn mạnh việc nắm bắt tâm lý nhân vật và cảm giác hình tượng từ việc thử nghiệm cuộc sống. Từ những chỗ rất nhỏ, những suy nghĩ tầm vi mô nhưng lại thực sự nắm bắt được tình cảm và cảm giác của nhân vật. Tôi thật sự thiếu những cái vi mô đó, có lẽ do tôi bị ảnh hưởng tư tưởng, coi trọng lý tính quá. Trong sự thành công của cô ấy cũng có phần do bẩm sinh, cũng có phần do nỗ lực cố gắng, là sáng tạo của bản thân người diễn viên, ngoài ra còn có một phần là do cơ hội. Từ đó có thể thấy sáng tạo và nỗ lực của người diễn viên là điều rất quan trọng, đưa người diễn viên gặt hái thành công.
40tencuop@
2003-2023