Review: Mulholland Dr. (2001)

Quay trở lại với review phim nha các bạn…
Bài này được đăng trong tập sách Chơi cùng cấu trúc của Tủ sách điện ảnh…

Như hầu hết các tác phẩm điện ảnh tiêu biểu khác của David Lynch, Mulholland Dr. thể hiện được cảm giác của một nơi chốn cụ thể của nước Mỹ với tất cả cá tính và cảm giác về con người, văn hoá của vùng miền ấy. Cũng như thị trấn Lumberton trong Blue Velvet hay thị trấn Twin Peaks trong phim truyền hình Twin Peaks, những thị trấn Mỹ lý tưởng đặc trưng với những ngôi nhà nhỏ trồng hoa đỏ rực được bao quanh bởi những hàng rào trắng nằm dưới bầu trời xanh ngắt, nhưng phía bên dưới đám cỏ xanh là sâu bọ đang gặm nhấm, Los Angeles của Mulholland Dr. là những con dốc quanh co khúc khuỷu, những biệt thự sang trọng cô lập, những phim trường khổng lồ nuốt chửng con người vào đó.
Sống gần Mulholland Dr., Lynch hơn ai hết ‘hiểu’ con đường này – con đường dốc quanh co, một bên triền núi, bên kia có thể nhìn ra khu trung tâm Los Angeles, để đi lên tấm biển Hollywood nổi tiếng. “Bạn cảm thấy như cả lịch sử của Hollywood trên con đường đó”. Naomi Watts, nữ diễn viên chính của phim cũng chia sẻ cảm nhận của mình về con đường này khi sự nghiệp của cô chỉ là con số không ở Hollywood “Tôi nhớ mình chạy dọc theo con đường này bao nhiêu lần với trái tim thổn thức và tự hỏi ‘Mình đang làm gì ở đây?’”. Naomi Watts cũng từng nếm trải biết bao cay đắng như chính nhân vật cô thể hiện trong phim khi từ Úc đến Hollywood để tìm kiếm danh vọng.

Chịu ảnh hưởng nhiều từ bộ phim Sunset Boulevard (1950) của Billy Wider, bộ phim nói về những giấc mơ vỡ vụn ở Hollywood, những con người bị ám ảnh bởi hào quang danh vọng và ngủ mê trong ảo tưởng, David Lynch đã một lần nữa nhấn mạnh chủ đề ấy trong Mulholland Dr. David Lynch cũng mở đầu bộ phim của mình bằng một vụ tai nạn xe hơi, nhân vật chính lạc vào một nơi xa lạ để từ đó, hành trình tìm lại chính mình bắt đầu. Ở đó, những thế lực đen tối tìm cách khống chế con người trong guồng máy của nó – đạo diễn phải chọn lựa những diễn viên mình không muốn, diễn viên phải quan hệ với đạo diễn để có được vai diễn của mình – khiến cho con người không thể tìm ra lối thoát.

Cấu trúc kể chuyện của Mulholland Dr. khá gần với Lost Highway, bộ phim siêu thực gây tiếng vang lớn của Lynch thực hiện năm 1997. Trong Lost Highway, một người đàn ông chừng 40 tuổi bị một người lạ mặt kỳ lạ theo dõi bằng máy quay phim, sau đó bị kết tội giết vợ, bị tống vào tù, và bỗng nhiên, không một lời giải thích, anh trở thành một cậu thanh niên trai tráng chừng 20 tuổi, được thả ra tù và bắt đầu một cuộc đời khác, với một đường dây câu chuyện khác! Trong Mulholland Dr., câu chuyện cũng bỗng thay đổi đột ngột giữa chừng, thân phận các nhân vật cũng bỗng thay đổi không một lời giải thích. Mở đầu phim là một tai nạn xe hơi, hai người đàn ông bị chết, người phụ nữ thoát chết (Laura Elana Harring) trong đường tơ kẽ tóc bỏ trốn vào một ngôi nhà gần đó. Ngày hôm sau, cô gái trẻ hồn nhiên Betty (do Naomi Watts thủ vai) từ quê lên Los Angeles với ước mơ sẽ trở thành diễn viên ở Hollywood. Cô đến nhà của người dì đang đi vắng để ở nhờ và cô gặp người phụ nữ bí ẩn kia. Người phụ nữ lạ mặt không nhớ nổi tên mình sau cú sốc đêm hôm trước, cô tự nhận mình là Rita, dựa theo tên của huyền thoại Hollywood Rita Hayworth từ tấm poster treo trên tường. Quyết định giúp đỡ Rita nhớ ra bản thân mình, Betty và Rita lần theo từng manh mối để đến ngôi nhà của một người phụ nữ mang tên Diane Selwyn. Song song câu chuyện ấy là câu chuyện về tay đạo diễn Adam Kesher đang đối mặt với đủ thức rắc rối trong đời: dự án làm phim không suôn sẻ, vợ ngoại tình, anh bị tống ra khỏi nhà, và một tên cao bồi lạ mặt xuất hiện đưa ra những yêu cầu kỳ lạ. Hắn muốn Adam phải đồng ý chọn một nữ diễn viên mang tên Camilla Rhodes. Khi Betty đến buổi thử vai và chinh phục mọi người ở đó bởi tài năng diễn xuất của mình, cô bắt gặp ánh mắt của Adam. Thế nhưng, vì cuộc hẹn với Rita đến tìm ngôi nhà của Diane, Betty phải đi.

Khi Betty và Rita tìm đến căn hộ của Diane, họ phát hiện Diane đã chết từ lâu, cái xác vẫn còn nằm trên giường thối rữa. Đêm về, trong vòng tay của nhau, Betty nhận ra mình yêu Rita.

Cũng như ở Lost Highway, khi đến hai phần ba bộ phim, đường dây câu chuyện rẽ hướng đột ngột. Diane Selwyn – cũng do chính Naomi Watt thủ vai – tỉnh dậy trên giường. Cô là một nữ diễn viên Hollywood thất bại cả trong sự nghiệp lẫn tình cảm. Những vai diễn cô mong muốn đều thuộc về Camilla Rhodes (do chính Laura Elena Harring đóng), cũng đồng thời, cô yêu Camilla Rhodes và ghen tuông bởi tình yêu của Camilla dành cho Adam.

Nếu như trong Lost Highway, nửa đầu phim là hiện thực và nửa sau là những hoang tưởng diễn ra trong suy nghĩ của nhân vật chính khi trên đường đến ghế điện chịu xử án tử hình, thì trong Mulholland Dr., David Lynch chọn lối thể hiện ngược lại: để khán giả thấy sự hoang tưởng của nhân vật trước khi biết được trong đời thật, ai là ai, làm gì, vì sao. Mulholland Dr. có lẽ là một trong những phim mang đậm dấu ấn của David Lynch, đồng thời cũng là phim dễ hiểu nhất trong tất cả những phim ‘khó nuốt’ của ông (như Eraserhead, Blue Velvet, Lost Highway). Có thể tìm thấy cảm giác kỳ lạ, hồi hộp, rùng rợn từng xuất hiện trong các phim của Lynch ở Mulholland Dr., với những nhân vật dị thường, những hành động bí ẩn, đẫm bạo lực nhưng cũng hài hước tưng tửng. (Cảm giác rùng rợn, kỳ lạ, siêu thực trong phim của David Lynch còn được hỗ trợ mạnh mẽ từ phần âm thanh do chính David Lynch thực hiện. Bằng những âm thanh nền tạo nên cảm giác bất an, Lynch ghi dấu ấn trong các bộ phim của mình với phong cách âm thanh riêng đặc trưng. Đồng thời, việc chọn nhạc của Lynch luôn đem đến cho bộ phim một đời sống, một tinh thần mạnh mẽ).

Không như hầu hết các đạo diễn nổi tiếng thường làm việc các nữ diễn viên trong các vai chính như Woody Allen hay Pedor Almodovar, mà phim của họ luôn tô vẽ nét đẹp trong sáng và phẩm hạnh của phụ nữ, David Lynch đem đến cho người xem phần u ám của số phận người phụ nữ. Trong hầu hết các phim của David Lynch, phụ nữ bị đối xử tồi tệ – bởi những người đàn ông, hay bởi chính bản thân họ. Nhìn trên bề mặt, họ được mô tả như một người mẹ vô trách nhiệm, một người đàn bà điên loạn, một cô gái lẳng lơ hay một con điếm. Thế nhưng, trong Mulholland Dr., phụ nữ đóng vai trò quan trọng, mà chỉ có một người yêu phụ nữ, hiểu phụ nữ sâu sắc mới có thể thể hiện những suy nghĩ, yêu đương và hờn ghen tinh tế đến như thế.

Trong các phim thời kỳ đầu của David Lynch, chân dung phụ nữ thường được thể hiện qua góc nhìn của đàn ông: Mary, người vợ, người mẹ vô trách nhiệm khi bỏ rơi đứa con của mình qua đôi mắt của Henry trong Eraserhead; cô gái điếm khổ dâm qua đôi mắt của chàng trai trẻ ngây thơ Jeffrey Beaumont trong Blue Velvet; bà mẹ vợ tương lai độc ác điên loạn qua đôi mắt trong Wild at heart, hay cô học sinh trung học xinh đẹp đáng yêu với nhiều bí ẩn Laura Palmer trở thành nạn nhân của chính người cha bệnh hoạn của mình trong Twin Peaks; và những ‘hồng nhan bạc phận’ Renée và Alice trong Lost Highway qua cái nhìn của Fred Madison, gã đàn ông vì nghi ngờ vợ đã giết chết người mình yêu quý. Thế nhưng, tất cả họ đều chỉ đóng vai phụ.

Trong Mulholland Dr., hai nhận vật chính đều là phụ nữ. Thú vị hơn, Mulholland Dr. nói về Hollywood và công nghiệp điện ảnh, nơi mà cánh đàn ông thống trị, nhưng bộ phim lại được kể qua thân phận của hai người phụ nữ. Diane Selwyn, nữ diễn viên thất bại trong sự nghiệp và trong tình yêu dành cho nữ diễn viên nổi tiếng Camilla Rhodes. Diane nhìn thấy những gì mình muốn mà không bao giờ đạt được: cô không có được vai diễn hằng mong ước – Camilla có, cô không có được tình yêu của Camilla – bởi Camilla dành tình yêu cho người khác, cô không được mời đến buổi tiệc mà ở đó, cô chứng kiến Camilla hôn người phụ nữ khác và công bố đám cưới với Adam. Vì quá ghen tuông, Diane thuê người giết chết Camilla, sau đó tự vẫn. Trong những giây phút cuối đời, Diane nhìn thấy ảo giác, ở đó cô là nữ diễn viên tài năng sáng giác Betty đang giang tay cứu vớt cho Rita (mang ngoại hình của Camilla Rhodes), người phụ nữ không nhớ được mình sau một tai nạn xe hơi. Trong thế giới hoang đường của Diane, chúng ta không thấy phụ nữ bị đối xử tệ bạc bị hành hạ như từng thấy trong những phim khác của Lynch. Ở đó, chúng ta chỉ thấy tình yêu và ghen tuông, sự hoảng loạn và căng thẳng, nỗi buồn và thất vọng. Cảm giác khi Mulholland Dr. kết thúc cũng như khi vừa tỉnh một giấc mộng, khiến người xem lờ mờ nhớ lại mọi việc, sắp xếp lại trình tự những mẩu chuyện để hiểu được chuyện gì vừa xảy ra, và đôi khi, chỉ muốn quay trở lại nằm mơ một lần nữa. (Sau Mulholland Dr., David Lynch tiếp tục thực hiện một bộ phim khác về thân phận người phụ nữ ở Hollywood, INLAND EMPIRE. Ranh giới giữa thật và ảo, giữa đời và mộng, giữa thực và siêu thực càng mờ ảo hơn cả Mulholland Dr.)

Cái kết của Mulholland Dr. là lời thì thầm “Silencio” (Im lặng), như một tiếng thở dài cho những ảo mộng phù du của những số phận phụ nữ ở thiên đường điện ảnh Hollywood. Và đôi khi, xem Mulholland Dr. cũng như các phim của David Lynch cũng như chơi một trò chơi giải đố, mà mỗi lần khám phá trở lại đều có thể tìm ra một đáp án khác nhau.

1. Chion, M. (2006). David Lynch 2nd Edition. UK: British Film Institute.
2. McGowan, T (2007). The impossible David Lynch. New York: Columbia University Press.
3. Ebert, R. (1990). Review Wild at heart. Chicago Sun Times. Retrieved April 26th, 2009 from http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/19900817/REVIEWS/8170301/1023
4. Husband, S. (1997). Lost and Spaced. Arena. Retrieved April 26th, 2009 from http://www.geocities.com/~mikehartmann/losthighway/intlharena.html
5. Rodley, C. (2005). Lynch on Lynch Revise edition. New York: Faber and Faber Limited.
Sheen, E. & Davison, A. (2004). The cinema of David Lynch – American dreams, nightmare visions. Great Britain: Wallflower Press.
6. Weissberg, J (2006). Inland Empire. Variety. Retrieved April 26th, 2009 from http://www.variety.com/awardcentral_review/VE1117931480.html?nav=reviews07&categoryid=2352&cs=1&p=0
Wikipedia (n.d). Lost highway entry. Retrieved April 26th, 2009 from http://en.wikipedia.org/wiki/Lost_highway